Zijn rituelen wel nodig?

Zijn rituelen wel nodig als het om diaconaat gaat. Diakenen en diaconale vrijwilligers zijn vaak praktische mensen en aanpakkers. Er is een probleem en dat moeten worden opgelost. Daarom geen langdurige rituelen, dat houdt alleen maar op. Als dat beeld gaat ontstaan dan is dat jammer en ook niet  helemaal de werkelijkheid.

Als gemeente van Jezus Christus beginnen we de eerste dag van de week met een kerkdienst of viering. In deze vieringen hebben de predikant, de ouderling een belangrijke rol. In sommige kerken, gelukkig niet in alle, is de rol van de diaken in de dienst en viering beperkt tot het rondgaan met de collectezak. De rol van de diaken is dan tijdens het collectemoment en de dienst gedegradeerd tot zakloper.

Het collectemoment heeft vaak geen specifieke rol dan alleen het rondgaan van de collectezak. Het is vaak het moment voor de zegen waarin de voorbereidingen worden getroffen om de kerk te verlaten en koffieafspraken te maken. In vroeger werd de collecte ook wel genoemd ‘de dienst der offerande’. Het klinkt wat ouderwets en oubollig, maar het was wel een liturgisch moment waar je even stil werd gezet bij de nood van de wereld en een ieder werd gevraagd naar vermogen bij te dragen aan de nood in de wereld. Ook was het een moment van bezinning en reflectie op de luxe en weldaad waarin wij leven. De nood van de wereld wordt zo de kerk binnen gebracht. De diakenen kunnen hier opnieuw aandacht voor vragen, een meer prominente rol hierbij vervullen en zich wat assertiever opstellen. Zij behartigen niet een eigen belang, maar die van een ander.

Andere diaconale rituelen zijn de voorbede door diakenen voor zieken, voor mensen die moeten leven met beperkingen, die van weinig of niets rond moeten komen.

Een niet onbelangrijk diaconaal moment is die rondom de viering van het Heilig Avondmaal waarin God zijn goedheid en offer deelt met mensen en van waaruit mensen kunnen delen van hun overvloed.

Rituelen zijn bij het diaconale handelen nodig. Deze zijn nodig  om het vol te houden met daarbij ook de gedachte dat wat je hebt gedaan, mag terugleggen in de handen van God. Er wordt niet van je verwacht dat je alle problemen oplost en op je nek neemt, maar dat je mag doen wat op je weg komt. Dat geeft ook ontspanning en behoedt je voor krampachtigheid en stress. 

Omgekeerd, hebben rituelen het diaconaat wel nodig? De kerkdienst op zondag is niet alleen een verbale boodschap, maar het roept ook op tot dienstbaarheid. In de praktijk merken we dat hulpvragen vaak gelaagd zijn. M.a.w. de hulpvraag staat niet op zichzelf. Dan blijkt er een vraag achter de vraag. Er is behoefte aan persoonlijke aandacht. Dat kan een begin van de oplossing zijn. Ieder mens wil in zijn bestaan worden (h)erkend.

Wie alleen gelooft op zondag en als vormen en rituelen alleen maar uiterlijk en cosmetisch zijn en die niet gepaard gaan met daden van barmhartigheid en gerechtigheid, roept de afschuw van de Allerhoogste over zich af. Bij monde van de profeet Jesaja zegt de Heer: “wat moet ik met al jullie offers?” ,  “ van jullie nieuwemaan, van ál jullie feesten heb ik een afkeer. Ze hinderen mij, ik kan ze niet langer verdragen”. Wat wordt dan wel gevraagd. Ook daarop komt een antwoord: “Vermijd alle kwaad, en leer goed te doen. Zoek het recht, houd tirannen in toom, bied wezen bescherming, sta weduwen bij”. (Jesaja 1: 11, 14 en 17, NBV 2004). Ook de profeet Amos laat zich in gelijke bewoordingen uit (Amos 5: 21-24).

Het gaat bij rituelen en diaconaat dus niet om boedelscheiding. Beiden hebben elkaar nodig. Diaconaat behoort tot het hart van de gemeente. Ze is niet een partje van de kerkelijke taart, maar is er een ingrediënt van die de taart smaak en stevigheid geeft.

Tot slot een citaat van Dietrich Bonhoeffer dat helpend en bezinnend kan zijn, maar tegelijk een vraag aan ons is.

“Nur wer für die Juden schreit, darf gregorianisch singen”.

Wim van Ree, diaconaal consulent.